Prezentujemy najlepsze reportaże Polskiego Radia - dzieła, które zostały docenione, nagrodzone i wyróżnione, a dzięki ponadczasowemu charakterowi stały się prawdziwymi perłami wśród reportaży. 

Ogródki działkowe od lat kuszą deweloperów. Stosują różne metody, nawet na granicy łamania prawa, żeby zdobyć upragniony grunt: tak było z ogródkami działkowymi przy ulicy Bartyckiej w Warszawie. A działki są nie tylko zielonymi płucami miast, coraz intensywniej zabudowywanymi w ostatnich latach. Są też miejscem rekreacji i źródłem ekologicznej żywności.

Perły reportażu Polskiego Radia

"Dajcie nam spokój" - reportaż Urszuli Żółtowskiej 

Reportaż o tym, co najważniejsze: miłości, wojnie, honorze. Andrzej Mularczyk to wirtuoz gatunku, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej szkoły reportażu.

Mularczyk Andrzej - "Co się komu śni"

Mularczyk Andrzej - "Kolejne stworzenie świata"

Opowieść, nieco humorystyczna, o życiu w prowincjonalnym mieście Nasielsk. W reportażu mówią: Feliks Rostkowski, burmistrz miasta przez II wojną światową oraz mieszkańcy Nasielska. Opowieść o przemianach obyczajowych i kulturowych - ludziach i miejskim folkloru. Jest też nieco o historii miasta, w tym o budowie linii kolejowej do Nasielska. 

Mularczyk Andrzej - "7 miast - Nasielsk" 

"Reportaż bez tytułu" to opowieść o Edwardzie Tatarze, którego rodzinę prześladowało fatum – jego brat i ojciec widzieli tylko na jedno oko, a sam bohater też stracił wzrok. Najpierw jedno oko od wybuchu granatu w trzynastym roku życia, a potem, po wypadku, prawie oślepł na drugie oko. Andrzej Mularczyk i Włodzimierz Stępiński znaleźli swojego bohatera w sytuacji granicznej i precyzyjnie utkali swoją radiową opowieść.

Mularczyk Andrzej - "Reportaż bez tytułu" 

Alojzy Twardecki jako dziecko został uznany za przedstawiciela rasy nordyckiej i poddany germanizacji. Było to podczas II wojny światowej. Reportaż pokazuje dzieje jego powrotu do prawdziwych rodziców.

Mularczyk Andrzej - "Urodzony dwa razy" [wersja skrócona]

Mularczyk Andrzej - "Urodzony dwa razy" 

Ona jest znaną polską aktorką. On emerytowanym, niemieckim nauczycielem. Z pozoru nic ich nie łączy. Kiedy Eckart Kirschner po raz pierwszy zobaczył Grażynę Barszczewską nie wiedział, że jest w Polsce znaną aktorką. Ich niezwykła znajomość zaczęła się w Cafe Caroline w Krakowie. Po roku, zdecydowali się spotkać w Warszawie. Wzruszająca opowieść o miłości do sztuki.

"Historia pewnej znajomości" - reportaż Katarzyny Błaszczyk. O miłości do sztuki

Reporterka w Archiwum Miasta Stołecznego Warszawy odnajduje dziewiętnastowieczne listy polskich emigrantów z Brazylii, które nigdy nie dotarły do adresatów. Postanawia ruszyć tym tropem, który prowadzi ją do Rio Grande do Sul, południowego stanu Brazylii. Czy uda się odnaleźć potomków adresatów i nadawców? Audycja powstała w ramach stypendium im. Jacka Stwory, otrzymanego przez autorkę w 2010 roku. Dziewiętnastowieczne listy były wcześniej znane w środowisku akademickim dzięki książce "Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890-1891" Witolda Kuli, Niny Assorodobraj-Kuli i Marcina Kuli. Z pracy tej można się dowiedzieć m.in. jaka była historia samych listów i jak to się stało, że przetrwały do naszych czasów.

Błaszczyk Katarzyna - "Listy Brazylia-Polska"

Kiedy babcia Virena z Indii dowiedziała się, że sam umył ubikację, rozpłakała się. Virenowi takich rzeczy robić nie wypada, ponieważ pochodzi z rodziny indyjskich wojowników. Jednak zamiast kontynuować tradycje rodzinne on przez Internet poznał Marlenę i uciekł z Indii do Elbląga. Reportaż, który wygrał konkurs stypendialny imienia Jacka Stwory w 2010 roku.

Błaszczyk Katarzyna - "Mezalians albo historia pewnej ucieczki"

Minęło półtora roku od momentu zdiagnozowania raka żołądka u Joanny. Teraz każdy dzień jest dla niej o wiele bardziej ważny i ciekawy, niż wtedy gdy była zdrowa. Joanna Sałyga teraz żyje o wiele intensywniej niż dawniej. Swoje doświadczenia, przeżycia opisuje w Chustce - czyli na blogu, który prowadzi z myślą o swoim małym synku.

Bogoryja-Zakrzewska Hanna - "Trzeba walczyć”

Spokojna rozmowa reporterki z matką i jej 20-letnią córką, która urodziła dziecko będąc nastolatką, zamienia się w rodzinną psychodramę przed mikrofonem. W czwartej godzinie spotkania, kiedy puszczają wszelkie hamulce, rysuje się prawdziwy obraz relacji rodzinnych - pełnych agresji, wzajemnych pretensji i całkowitego braku zrozumienia.

Bogoryja-Zakrzewska Hanna - "Z miłości”

Takie historie zdarzają się bardzo rzadko. Ta jest jednak z życia wzięta. Niepełnosprawny - z porażeniem mózgowym postanawia zmienić życie drugiemu niepełnosprawnemu - z zanikiem podkorowym mózgu i zebrać dla niego pieniądze na budowę domu. Poznają się w przychodni zdrowia, w której Marcin Góral – 28-latek z zespołem Downa odstępuje swoje miejsce Kamilowi Kielarowi. Gdy dowiaduje się, że Kamil mieszka z mamą w rozpadającej się chatce z przeciekającym dachem, a władze lokalne nie potrafią im pomóc, postanawia zebrać dla nich 100 tys. zł na budowę nowego domu. Nagroda Specjalna KRRiTV 2018. Konkurs im. Krystyny Bochenek 2019.

Bogoryja-Zakrzewski Adam - "Anioł z Podkarpacia"

Historia wyjątkowej miłości. Kariny oraz Piotra - marynarza, który wyznał jej miłość na Facebooku, zanim zdążyli poznać się osobiście. Po kilku tygodniach korespondencji on wypłynął w morze. Utrzymywali ze sobą jedynie kontakt mailowy i telefoniczny. Karina obawiała się powiedzieć Piotrowi o swojej ułomności i chorobie. W końcu zrobiła to, gdy był na morzu. Nie zrezygnował z niej. Teraz są małżeństwem z 16-miesięczną córką i planują wziąć ślub kościelny. Karina Kończewska historię ich związku opisuje od 2015 roku na FB. Zdecydowała się na spowiedź przed światem, wydając książkę "Droga do marynarza. Prawdziwa historia". Nagroda BAŁTYK 2017.

Bogoryja-Zakrzewski Adam - "Dziękuję, że jesteś"

Adam Dudała spędził już w więzieniu ponad 12 lat. Skazany został na 25 lat za zabójstwo, którego - jak mówi - nie popełnił. Sceptycy zaczęli mu wierzyć, gdy sędzia Barbara Piwnik oceniała dowody w trzech procesach, pośrednio związanych z Adamem Dudałą. Jej odkrycia podważyły wiarygodność świadków w jego procesie. Sprawę badali także dziennikarze telewizyjni, prasowi, detektywi i znaleźli kolejne argumenty przemawiające za rozpatrzeniem sprawy na nowo. Ostatnio do tego grona dołączył też prawnik z Fundacji Helsińskiej. Oni wszyscy chcą za wszelką cenę  doprowadzić do wznowienia postępowania sądowego, które pozwoliłoby przedstawić nowe dowody. Za to wymiar sprawiedliwości za wszelką cenę nie chce do tego dopuścić. Dlaczego? Nagroda Specjalna KRRiTV w 2013.

Bogoryja-Zakrzewscy Hanna i Adam  - "Adam z Warszawy"

Historia mężczyzny, który został skazany na więzienie za morderstwo. Odsiedział 12 lat i wtedy odnaleziono prawdziwego sprawcę. Tymczasem odwróciła się od niego żona i odeszła zabierając syna. Stracił żonę, syna i dobre imię wśród sąsiadów i znajomych. Cierpiały i cierpią jego matka i siostra, bo wszyscy uznali go za mordercę i nawet po uniewinnieniu uważają, że coś jest na rzeczy. Jak można powrócić do życia po takim doświadczeniu? Nagroda Grand Prix KRRiTV w 2012.

Bogoryja-Zakrzewscy Hanna i Adam - "Nic się nie stało"

Po premierze głośnego filmu "Galerianki". Autorka we wszystkich wywiadach podkreśla, że do nakręcenia tego filmu zainspirował ją reportaż Hanny i Adama Bogoryja Zakrzewskich. To szokujący reportaż o nowym, nieznanym rodzicom, a często też nauczycielom, zjawisku prostytuowania się gimnazjalistek ze znacznie starszymi od siebie mężczyznami. Niektóre z nich pierwsze kontakty intymne miały już w wieku 12 lat. Punktem wyjścia jest wstrząsający utwór napisany przez rapera, rówieśnika "szlaufujących się" gimnazjalistek, wzburzonego postępowaniem koleżanek ze szkoły. Potępia ich pęd do dorosłego życia, brak zasad i norm, głupotę.

Bogoryja-Zakrzewscy Hanna i Adam - "Szlaufy"

Jan Mytkoś ze Szczawnicy miał poważne problemy z urzędem. Wszystko zaczęło się od… słupka. Temat korupcji opowiedziany nietypowo. Rosyjski serial "Siedemnaście mgnień wiosny" posłużył za formę reportażu i podkreślił groteskowy wymiar całej historii. A są nią kłopoty Jana Mytkosia ze Szczawnicy, który miał poważne problemy z Urzędem Miasta, chcąc zbudować sobie dom. Wszystko zaczęło się od słupka, który na gminnej drodze ustawiła sąsiadka. 

Bogoryja-Zakrzewska Hanna, Zozuń Ernest - "Kilka wiosennych mgnień słupka"

W warszawskim gimnazjum odbył się konkurs na dyrektora szkoły. Przeciw wynikowi konkursu protestują nauczyciele, rodzice, uczniowie. Przewodnicząca komisji konkursowej odmawia podania wyniku. Skąd bierze się jej upór? Audycja nagrodzona przez Fundację Batorego i Nagrodą Grand Press 2003.

Bogoryja-Zakrzewska Hanna, Zozuń Ernest - "Tajna rzecz publiczna"

Śpią w centrum Berlina, na chodnikach i pod wiaduktami. Uciekli tu przed karą więzienia, niezapłaconymi alimentami, kłopotami osobistymi. Większość przyjechała z przygranicznych terenów. Bezdomnym nie może zostać każdy - trzeba się wkupić, płacić haracz i kraść dla zorganizowanych grup przestępczych. Polscy bezdomni nie chcą wracać do kraju. Nawet gdy organizacje społeczne proponują, że kupią im bilet na pociąg. Odmawiają. Mówią, że jeśli już wyjadą z Berlina, to tylko do Paryża. Reportaż powstał w ramach cyklu "Życie na granicy", który opowiada o tym, jak obecnie układają się relacje polsko-niemieckie. Serial rozpoczął się od spraw najbardziej aktualnych, czyli tego, jak epidemia koronawirusa wpłynęła na życie mieszkańców terenów przygranicznych. I nagroda tygodnika "Angora" na festiwalu CZŁOWIEK W ZAGROŻENIU 2020. I Nagroda SDP 2021 w kategorii społecznej.

Bogoryja-Zakrzewski Adam, Szwajgier Agnieszka - "Bilet powrotny proszę"

Poznali się latem 1943 roku i zakochali od pierwszego wejrzenia. Niestety, wspólne życie przerwało Powstanie Warszawskie. Po 72 latach rozłąki spotkali się ponownie, a ich uczucie odżyło na nowo. Pani Barbara była przekonana, że Andrzej zginął w czasie wojny. Tak się nie stało. Po wojnie udało mu się wyjechać do Stanów Zjednoczonych, gdzie zrobił karierę naukową i mieszka do dziś. Również pan Andrzej myślał, że już nigdy nie zobaczy swojej "ukochanej Basi", która podobnie jak i on przeżyła piekło wojny, a następnie zamieszkała w rodzinnym Klarysewie. Oboje założyli rodziny, ale już od wielu lat - jako wdowcy - żyli samotnie. Andrzej Budzyński znalazł w internecie wywiad z Barbarą Kulińską-Żugajewicz opowiadający o jej konspiracyjnej działalności podczas II wojny światowej. Wysłał pierwszy list i tak się wszystko zaczęło od nowa. Po kilkumiesięcznej wymianie korespondencji przyleciał do Polski, spotkali się, trzykrotnie.

Bogusławska Joanna - "Miłość po latach"

Dla Profesora Andrzeja Zielińskiego Jan Paweł II był najlepszym nauczycielem. Prowadził i wciąż prowadzi go przez życie. Andrzej przyjechał na studia muzyczne do Krakowa, gdzie nikogo nie znał. Trafił do harcerstwa i tam poznał Karola Wojtyłę. W Krakowie poznał swoją żonę, dzięki Karolowi Wojtyle. Uczestniczył w wielu Pielgrzymkach Ojca Świętego do Polski, najbardziej pamięta te pierwszą w 1979 roku właśnie w Krakowie, w Wadowicach. Jan Paweł II pomógł mu pogodzić się z tragiczną śmiercią żony. Dla Wandy i Andrzeja Urmańskich pierwsza Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w 1979 roku była ogromnym przeżyciem. Byli na mszy na Placu Zwycięstwa. Wcześniej Wanda przygotowała transparent, którym witali Ojca Świętego na trasie przejazdu. Uczestniczyli z piątką swoich dzieci także w innych pielgrzymkach Ojca Świętego. Pod wpływem wychowania i myśli Jana Pawła II dwóch synów wstąpiło do seminarium, trzeci przysposobił do swojej rodziny niepełnosprawne dziecko. Teraz to wychowanie w wierze i miłości, które dali im rodzice przekazują swoim dzieciom.

Bogusławska Joanna - "Niezatarte ślady"

Henryk Troszczyński był porucznikiem, urodził się 28 lipca 1923 r. w Warszawie. Jesienią 1942 r. jako młody chłopak z warszawskiej Woli został wywieziony na roboty do Smoleńska, a później Katynia. Polscy robotnicy przymusowi trafiali do katyńskiego lasu, gdzie budowali baraki dla żołnierzy wracających z frontu wschodniego. Od okolicznych mieszkańców dowiedzieli się, że w lesie są zakopane zwłoki polskich oficerów. Odszukali te miejsca. Znaleźli płaszcze, guziki z orzełkiem. Henryk z kolegami opowiedzieli o tych miejscach niemieckim żołnierzom. Chciał, żeby o zbrodni dowiedział się świat. Po wojnie, kiedy wrócił do Polski, opowiedział o tym tylko żonie. Dopiero w 1991 r., gdy premier Tadeusz Mazowiecki zawarł porozumienie z kanclerzem Helmutem Kohlem w sprawie odszkodowań dla polskich robotników przymusowych, pan Henryk poszedł do fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie i opowiedział tę historię. Henryk Troszczyński brał również udział w Powstaniu Warszawskim. Walczył na Woli w zgrupowaniu "Waligóra". Jest ostatnim żyjącym świadkiem odkrycia polskich grobów w Lesie Katyńskim.

Bogusławska Joanna - "Przerwane milczenie"

Ryszard Zieliński miał 8 lat kiedy wybuchła II wojna światowa. Jego ojciec pracował w Fabryce Dziewiarskiej na terenie warszawskiego getta. Stamtąd wyprowadził małżeństwo żydowskie Paulinę i Kazimierza Berek. Zamieszkali z jego rodziną na warszawskiej Ochocie przy pl. Narutowicza. Po Powstaniu Warszawskim wszyscy trafili do obozu w Pruszkowie. Tam rozdzielono Ryszarda od rodziców. Odnalazła go Paulina Berek i tym razem ona zaopiekowała się synem swoich wybawców. Z Pruszkowa trafili do obozu jenieckiego w Oranienburgu. Po wojnie Ryszard odnalazł rodziców i wrócił z nimi do Warszawy. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych otrzymał list z Australii od Pauliny Berek. W 1999 roku Zbigniew, Kazimiera, a także ich syn Ryszard zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata za swoją pomoc Żydom, którą nieśli w czasie II wojny światowej z narażeniem życia. Syn Ryszarda - Mieszko stara się o to, by zachować pamięć o tych wydarzeniach.

Bogusławska Joanna - "Świadectwo"

Ryszard Witkowski urodził się w podwarszawskim Milanówku. Jego matka, Felicja, prowadziła tam zakład fotograficzny. Ryszard także fotografował. W czasie Powstania Warszawskiego rodzina Witkowskich udzieliła schronienia trzem uciekinierom ze stolicy - Żydom. Byli wśród nich Józef Roman, więzień Pawiaka, któremu Ryszard wyrobił fałszywą kenkartę na nazwisko Grotte oraz bracia Bronisław i Józef Miodowscy . W 1993 roku Witkowscy zostali odznaczeni medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po wojnie Ryszard Witkowski został pilotem szybowcowym. Swoje zbiory, negatywy i albumy przekazał do Muzeum Powstania Warszawskiego. Mają one ogromną wartość historyczną.

Bogusławska Joanna - "Takie były czasy"

Józef Walaszczyk urodził się w 1919 roku. W czasie II wojny światowej uratował życie 53 Żydom. W pierwszych latach okupacji poznał Irenę – dziewczynę, która wyjawiła mu swoją żydowską tożsamość podczas kontroli Niemców. Od tej pory Józef Walaszczyk opiekuje się Ireną, początkowo przechowując ją w swojej kawalerce przy ulicy Kruczej, wyrabiając aryjskie dokumenty, później kwaterując ją w różnych mieszkaniach w stolicy. Mimo jego starań Irena zostaje aresztowana przez gestapo wraz z grupą 21 osób – podczas spotkania towarzyskiego żydowskiej młodzieży ukrywającej się w okupowanej Warszawie. Józef Walaszczyk doprowadza do zwolnienia zatrzymanych, organizując okup w wysokości jednego kilograma złota. Pomagał też lekarzom z warszawskiego Getta z dużym narażeniem życia. Uratował również 30 Żydów zatrudnionych w jego fabryce. Po wojnie Irena wyszła za mąż za kolegę Józefa. Kiedy już ciężko chorowała, wystąpiła do Instytutu Yad Vashem o przyznanie Józefowi tytułu Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

Bogusławska Joanna - "Życie spełnione"

Leopold Kozłowski wielokrotnie był na granicy życia i śmierci. Za każdym razem życie ratowała mu… muzyka. W czasie wojny stracił oboje rodziców i brata. Sam ledwo uszedł z życiem. Przeżył bezmiar strachu, poniżenia. W obozie pracy w Kurowicach należał do obozowej orkiestry. Jest ostatnim przedwojennym klezmerem. Do dziś występuje ze swoim zespołem. W maju 2012 roku pan Leopold pojechał do Przemyślan, do swojego rodzinnego miasta na Ukrainie, gdzie odnalazł grób matki.

Boniecka-Górny Dorota - "Był taki czas"

Czy Pius XII zachował się jak należy podczas II wojny światowej? A może nie wykorzystał dostatecznie mocy swojego urzędu i pozycji, by zapobiec cierpieniu niewinnych ludzi? To kwestia nadal wywołująca skrajne emocje. Do dzisiaj trwa spór o papieża Piusa XII, czy był papieżem wspierającym Hitlera, czy papieżem pomagającym Żydom? To pytanie nie znika z dyskusji, jaka toczy się wśród historyków. Dlatego Stolica Apostolska otworzyła dla wszystkich naukowców Tajne Archiwa Watykańskie dotyczące pontyfikatu Piusa XII.

Boniecka-Górny Dorota - "Czarna legenda"

Radiowa ballada dokumentalna o różnych spojrzeniach na śmierć i rytuałach pogrzebowych. Jak śmierć jest przeżywana i celebrowana przez wyznawców największych religii naszego kręgu kulturowego: chrześcijaństwa, judaizmu i islamu? Jedno jest pewne - w godzinie śmierci każdy ma prawo do godnego pogrzebu, niezależnie od tego kim dana osoba była. Reportaż powstał w ramach nagrody stypendialnej im. Jacka Stwory.

Boniecka-Górny Dorota - "Pogodny Anioł Śmierci?"

Dźwiękowy portret Jana Pawła II "malowany" przez młodych katolików nagrany na XX Światowych Dniach Młodzieży w Kolonii w 2005 roku. Reportaż jest próbą odpowiedzi na pytanie, na czym polega fenomen Papieża Jana Pawła II.