Dwudziestolecie międzywojenne w Polsce, to okres w historii, w którym relacje naocznych świadków mieszają się z propagandą ówczesnych władz i obrazami czarnej legendy, malowanymi przez historiografię PRL. Świat, którego ostatni naoczni świadkowie jeszcze żyją, będący w wyobraźni wielu mitycznym i najpiękniejszym, bo wykreowanym po latach zaborów i zniszczeniach wojny, ale także pełnym kontrowersji, zaprzepaszczonych szans i porażek. O tym, czy był to jak w piosence śpiewanej przez Aleksandra Żabczyńskiego „zaczarowany bajek świat”, czy też autorytarnych rządów, które wyniosłe do władzy hasła walki z korupcją, po to by po swojemu i dla swoich urządzić Polskę.

Modernizacja Polski przedwojennej obejmowała jednoczesną odbudowę państwa po zniszczeniach wojennych, próbę sklejania w jedną całość trzech zaborów i dogonienia zasobniejszego świata. - Wydaje się, że pokolenie, któremu przyszło odbudowywać państwo równocześnie było nastawione na naprawę wielu funkcji przejętych po państwach zaborczych - uważa prof. Rafała Matyja.

Odrodzona-nieznana

Inwestycje II RP. Jak wyglądała modernizacja Polski międzywojennej?

Na drogach i torach II Rzeczypospolitej dochodziło do wielu głośnych katastrof. Międzywojenne gazety rozpisywały się o wypadku samochodowym gwiazdora Eugeniusza Bodo, w którym zginął jego przyjaciel. Z kolei do dziś śledczy nie wyjaśnili sabotażu katastrofy pociągu pod Starogardem Gdańskim, gdzie zginęło 29 osób. W międzywojniu niespokojnie było również w powietrzu.

Katastrofy w II RP. Eugeniusz Bodo spowodował wypadek, w którym zginął jego przyjaciel

Czy rzeczywistość II Rzeczypospolitej była piękna? Nie zawsze, ale próbowała być. Budynki użyteczności publicznej, meble, moda... Do dzisiaj podobają nam się tamte projekty i styl. Artystą, który odcisnął piętno na przedwojennej Polsce był Wojciech Jastrzębowski.

Był nazywany designerem polskiego międzywojnia - Wojciech Jastrzębowski

Po niedawnej konferencji bezpieczeństwa w Monachium przypomina się konferencję monachijską z 1938 roku. Czy słusznie porównujemy te dwa wydarzenia? O tym w "Odrodzonej-nieznanej" mówili: historyk, doktor Michał Przeperski i były zastępca szefa kontrwywiadu wojskowego pułkownik rezerwy Maciej Matysiak.

Konferencje monachijskie 1938 i 2025. Czy słusznie porównujemy te dwa wydarzenia?

W drugim spotkaniu z przedwojennym Zakopanem opowiedzieliśmy o białym szaleństwie i brydżu, jazzie i ciszy, narciarskich mistrzostwach i żydowskich igrzyskach oraz niemieckich agentach i ostatnim sylwestrze prezydenta Mościckiego.

Białe szaleństwo, jazz, mistrzostwa narciarskie. Drugie spotkanie z przedwojennym Zakopanem

Zakopane to zimowa stolica Polski, ale również jedno z najbardziej kontrowersyjnych miast. Wątpliwości i dyskusje budziło już w dwudziestoleciu międzywojennym. Miało swoich przeciwników, miało i entuzjastów. Tu, jak w soczewce skupiała i skupia się odwieczna walka pomiędzy wielką sztuką, a kiczem i komercją.  

Między wielką sztuką, a komercją. Odwieczny problem Zakopanego

Dziś używamy terminu "soft power", który oznacza wpływ na politykę zagraniczną poprzez kulturę, naukę i sport. Przed wojną tego terminu nie znano, ale starano się robić dokładnie to samo. O tym, jak II RP starała się być widzianą za granicą opowiadaliśmy w "Odrodzonej-nieznanej" z ekspertami: Adamem Podlewskim i Markiem Telerem.

"Soft power" w międzywojennej Polsce. Jak II RP starała się promować za granicą?

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku tabor tworzonych Polskich Kolei Państwowych stanowiły pojazdy przejęte od zaborców, wśród których znajdował się jeden wagon spalinowy.

"Luxtorpeda". Czy legendarny pociąg zmienił oblicze międzywojennej komunikacji?

Bolesne perypetie Dołęgi-Mostowicza, ataki na Boya-Żeleńskiego czy Broniewski w więzieniu mokotowskim za sympatyzowanie z komunizmem. Kto z przedwojennej literackiej palestry odnalazłby się we współczesnym świecie mediów społecznościowych i plotkarskich portali. Jak wyglądał ówczesny "hejt", a jak popularność?

Literatura, literaci i poeci w II RP. Czy wtedy byli kimś więcej niż dziś?

Białorusini stanowili jedną z przedwojennych mniejszości zamieszkujących II RP. W 35-milionowym społeczeństwie, ponad milion obywateli stanowiła ta narodowość, choć te szacunki są także mocno dyskusyjne.

Białorusini - jedna z mniejszości w II Rzeczpospolitej 

Jednym z mitów założycielskich współczesnej Polski jest powstanie warszawskie, dla II Rzeczypospolitej takim mitem było powstanie styczniowe. - Józefowi Piłsudskiemu bardzo zależało, aby pokazać, że Polska, która pojawiła się na mapach Europy, jest tą samą Polską, która zniknęła z tych map w roku 1795 - mówi w Programie 1 Polskiego Radia Jacek Radzymiński.

Powstanie styczniowe mitem założycielskim II RP. Taką decyzję podjął marszałek Piłsudski

Wariat czy geniusz? Niedoszły naczelnik polskiej sztuki, nadwrażliwy artysta czy współtwórca polskiego faszyzmu? A może po prostu nawiedzony rzeźbiarz, który przejdzie do historii jako "dziadek Leonardo DiCaprio"? Kim był Stanisław Szukalski?

Stanisław Szukalski - jeden z najbardziej kontrowersyjnych artystów przedwojennej Polski

Przy radiu, gramofonie i orkiestrze. W domu, w szynkach, restauracjach i na balach. Przy monopolce i wymyślnych drinkach, za parę lub kilkadziesiąt złotych. Sylwestra, Nowy Rok i karnawał świętowano rozmaicie. Dochodziło wówczas również do scen gorszących. - Kobiety potrafiły wyrwać broń panom, którzy się nią bawili i urządzić sobie rodeo po Warszawie strzelając na wiwat - słyszymy w Programie 1 Polskiego Radia. 

Jak w dwudziestoleciu międzywojennym świętowano Nowy Rok i karnawał?

Choć 11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, jeszcze długo walczono o wyznaczenie granic. Miało to miejsce m.in. w Wielkopolsce. 26 grudnia 1918 roku powracający do Polski Ignacy Jan Paderewski - w drodze do Warszawy, gdzie miał objąć funkcję premiera - zatrzymał się w Poznaniu. Wygłosił wówczas słynne przemówienie do tłumów zebranych przed hotelem Bazar. 

Mija 106 lat od wybuchu powstania wielkopolskiego. Co wiemy o tym zrywie?

Boże Narodzenie i Chanuka - święta, które odbywają się w tych samych dniach, blisko siebie i jednocześnie daleko. Jak obchodzono je w przedwojennej Polsce?

Święta Bożego Narodzenia i Chanuka w przedwojennej Polsce

Paryż Północy - tak często i chętnie mówiono przed wojną o Warszawie. Jaki ten "Paryż" był w istocie i czy był bardziej "paryski" od innych Paryżów Północy? Wiele miast europejskich pretendowało do tego miana. Często jednak samozwańczo. A jak było ze stolicą Polski?

Czy przedwojenna Warszawa była Paryżem Północy? "Łączyła Wschód z Zachodem"

Wakacje na gorącej polskiej wyspie, polska kawa, nasze własne banany, "zielona szkoła" w Afryce. Wszystko to bez tragedii w 1939 roku. Owszem, wojny nie dałoby się uniknąć, ale byłaby to wygrana wojna, bo szalę zwycięstwa przełamałaby czarna armia - 100 tys. chłopa, którzy zdobyliby Berlin tak szybko, że Stalin nie odważyłby się przyłączyć do Hitlera. W audycji "Odrodzona-nieznana" rozmawialiśmy o polskich koloniach. O tym, czy było to czyste szaleństwo, czy może racjonalny wybór i majstersztyk polityki zagranicznej, wspaniały pomysł na narodowe zjednoczenie.

O polskich planach kolonialnych w II RP

"Pisarka, publicystka, skandalistka, gorszycielka" - tak sama o sobie mówiła. Irena Krzywicka przemówiła z archiwalnych nagrań w najnowszej audycji "Odrodzona-nieznana", a rozmowie z Agatą Tuszyńską poznaliśmy szczegóły jej nieprzeciętnego, niełatwego życia, także życia przy boku Tadeusza Boya-Żeleńskiego.

Odważna w działaniu i słowach. Kim była Irena Krzywicka?

Przedwojenne Wilno, Warszawa i Łódź miały swoje mroczne oblicza. W audycji "Odrodzona-nieznana" wróciliśmy do II Rzeczpospolitej, lecz nie była to podróż sentymentalna. Była to podróż z nożem i rewolwerem w ręku, bowiem spotkaliśmy się z gangami przedwojennej Polski.

Bruderferajn, Tata Tasiemka i Ślepy Maks. Gangi przedwojennego Wilna, Warszawy i Łodzi

"Apaszem Stasiek był w krąg znały go ulice. W spelunkach tam, gdzie podłe życie wre". A może "U Grubego Jozka, przy ulycy gnojnej, zebrał się ferajny kwiat"? W "Odrodzona-nieznana" mówimy o tym, skąd naprawdę wziął się uliczny folklor, czyli jak zawodowi muzycy dali repertuar podwórkowym orkiestrom.

"Apaszem Stasiek był...". Skąd wziął się uliczny folklor II RP?

Przed II wojną światową zaledwie dwukrotnie obchodzono dzień 11 listopada jako święto narodowe. 3 Maja początkowo czcili przede wszystkim Polacy sympatyzujący z Narodową Demokracją, 1 Maja - szeroko pojęta lewica. O rzeczywistości przed II wojną światową Grzegorz Kalinowski rozmawiał ze swoimi gośćmi.

Święto Pracy, 3 Maja, Święto Niepodległości. Które uroczystości obchodzono w II RP?

Policja Państwowa została utworzona na mocy ustawy, która jednoczyła kilka odrębnych formacji policyjnych. Jaka była Policja Państwowa, jak powstała, jakie były jej sukcesy, a jakie porażki? Jak ją ocenić? 

Jak funkcjonowała Policja Państwowa? Jej sukcesy i porażki w II RP

Gdy nasz kraj odzyskał niepodległość, trzeba było scalić trzy różne systemy administracyjne i walutowe obowiązujące dotąd w poszczególnych zaborach. Do tego Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, zmagała się z powojennym kryzysem ekonomicznym. 

Stulecie polskiego złotego - rocznica wprowadzenia jednolitej waluty w RP

O tym jak tworzyły nie tylko dzieła sztuki ale i swoje fascynujące życiorysy rozmawiają ministra Hanna Wróblewska i pisarka Sylwia Zientek.

Dlaczego artystkom w XX leciu międzywojennym było trudno zaistnieć?

Dla ponad 60% obywateli II Rzeczpospolitej język polski nie był najważniejszym językiem. Jaka była tożsamość narodowa mieszkańców przedwojennej Polski? Kto czuł się pełnoprawnym obywatelem przedwojennej Polski i czy wszyscy mieli na to szanse? 

Czy istniał NARÓD II RZECZPOSPOLITEJ?

Czy był to świat eleganckich kasiarzy i włamywaczy czy brutalnych, niewyszukanych pospolitych przestępstw? W studiu Monika Piątkowska, Jacek Dehnel i Jarosław Dobrowolski.

Druga Rzeczpospolita kryminalna

Grzegorz Kalinowski i jego goście Iwona Kienzler i Marek Teler zaglądają za kulisy rewiowych i kabaretowych scen. Jak wyglądało życie, jak przebiegały kariery dziewcząt, które chciały być gwiazdami najlepszych teatrów i kinowych ekranów. Kim byli właściciele, czemu teatry miały nieustające kłopoty finansowe?

Kulisy rewiowych i kabaretowych scen II RP

Podczas nieudanego dla nas Mundialu w Japonii i Korei polscy piłkarze i trenerzy przekonywali nas, że ich gra stała na wysokim poziomie. Stary Lwowiak, trener Kazimierz Górski zareagował na to słowami „Skoro było tak dobrze, to dlaczego jest tak źle”. Identyczne pytanie o II Rzeczpospolitą postawił swoim gościom – profesorowi Adamowi Leszczyńskiemu i Janowi Łozińskiemu autor i gospodarz programu Grzegorz Kalinowski

Skoro było tak dobrze, to dlaczego jest tak źle?

Czy można z niego odczytać obraz rzeczywistości? Czy jest to zbiór czarno-białych pocztówek na których widzom wypisywano życzenia lepszego życia? O tym Grzegorz Kalinowski rozmawia z Olgą Gaertner z portalu Stare Kino.pl oraz z Michałem Pieńkowskim z Filmoteki Narodowej<br> 

Przedwojenne polskie kino

Czy Polska mogła się obronić, czy politycy i wojskowi stanęli na wysokości zadania, jakie lekcje płyną dla nas z tego co działo się 85 lat temu. W audycji Odrodzona Nieznana gośćmi Grzegorza Kalinowskiego są historyk i dyplomata dr Tadeusz Szumowski oraz były zastępca szefa SKW pułkownik Maciek Matysiak z fundacji Stratpoints.